یک فروند اف-14 متعلق به نیروی دریایی آمریکا با رنگ‌آمیزی مشابه نیروی هوایی ایران

تام‌کت‌های ایران تنها نمونه از جنگنده اف-14 تام‌کت هستند که در خدمت نیرویی غیر از نیروی دریایی آمریکا فعالیت می‌کنند. این جنگنده‌ها در سال 1974 خریداری و در سال 1977 اولین اسکادران پروازی این جنگنده آماده عملیات شد. در مجموع 80 فروند اف 14 توسط ایران خریداری و 79 فروند آن‌ها به ایران تحویل داده شد. بعد از انقلاب 1357 این جنگنده در جنگ ایران و عراق موفقیت‌های چشمگیری را به دست آورد. نیروی هوایی ایران با وجود دشواری فراوان موفق شد تا در طول جنگ با عراق توان انجام مأموریت را برای حدود 60 فروند از جنگنده‌های اف 14 حفظ کند. این جنگنده تاکنون در حال سرویس‌دهی می‌باشد. ایران تاکنون بعضی از قطعات این هواپیما را ارتقا داده و به‌روزرسانی کرده‌است.^{[1 ]}

پیشینه [ویرایش]

زمانی که کارائی فوق‌العاده? هواپیمای تامکت در نیروی دریایی آمریکا به خوبی به اثبات رسید، کشور ایران نیز برای جلوگیری و پایان دادن به تهدیدهای هوایی اتحاد جماهیر شوروی تصمیم به خرید هواپیمای اف-14 تامکت درنیروی هوایی خود گرفت. در اولین سال‌های دهه 1970، بخش عمده‌ای از هواپیماهای نظامی نیروی هوایی ایران مانند هواپیماهای اف-4 فانتوم، نورثروپ اف-5 و بالاخره پی-3 اوریون سفارش داده و تحویل گردید، گرچه هیچ یک از این هواپیماها، توانایی مقابله با هواپیمای میگ-25 را که سریعترین جنگنده عملیاتی جهان بود، نداشتند. هواپیماهای میگ‌-25 به دلیل سرعت و سقف پرواز بالا می‌توانستند بدون روبرو شدن با مشکل خاصی، حریم هوایی ایران را نقض کرده، اقدام به پروازهای شناسایی نمایند.^[2] نیروی هوایی شاهنشاهی چندین فروند از فانتومهای دی خود را در مقابله با میگهای شوروی از دست داده بود و مصمم بود به هر قیمت از شکستهای هوایی متوالی جلوگیری بعمل آورد.^[3]

ورود جنگده اف-14 به نیروی هوایی شاهنشاهی ایران [ویرایش]

نماد طراحی شده توسط آمریکا برای یگان خلبانان جنگنده اف-14 نیروی هوایی ایران. این نماد هیچگاه مورد استفاده قرار نگرفت.

شرکت گرومن با تماس با ایران در اکتبر 1971 آمادگی خود را برای فروش تام‌کت به ایران ابراز کرد. در مارس همان سال، حسن طوفانیان نخستین نظامی ایران بود که توانست از پروژه محرمانه تام‌کت دیدن بعمل آورد. بعد از بازگشت طوفانیان به تهران و ملاقات با محمدرضا شاه پهلوی، شاه شخصاً تمایل خود را برای در اختیار گرفتن این هواپیما ابراز کرد. وی در اظهارنظرش در مورد این جنگنده، آن را بهترین جنگنده رهگیر تا آن زمان خوانده بود.^[4] بنابراین پس از مدتی نامه‌ای از جانب نیروی هوایی ایران به پنتاگون ارسال شد که در آن درخواستی به منظور در جریان افتادن فرآیند مالکیت هواپیما وجود داشت. در آن زمان ایران مذاکراتی با کارخانه مک‌دانل داگلاس در ازتباط با اف-15 ایگل نیز انجام داده بود که هنوز به نتیجه نرسیده بود. در این زمان یک خلبان با سابقه آمریکایی در توصیه‌ای با نیروی هوایی ایران، موجب قطعی شدن قرارداد خرید تامکت شد. وی با توجه به این نکته که عمده ماموریتهای این جنگنده می‌بایست در مرزهای شمالی و غربی ایران باشد و این نکته که بسیاری از مناطق شمالی و غربی ایران در نقطه کور راداری(به انگلیسی: Blind Spot) هستند، استفاده از تامکت با رادار بی‌نظیرش را بهترین گزینه برای کنترل مرزهای ایران دانست.^[3] (ایران در آن زمان در مرزهای جنوبی نیز دارای پوشش راداری مناسبی نبود. ولی با توجه به حضور ناوگان نیروی دریایی آمریکا، جنگندههای ایرانی می‌توانستند 10 ماه از سال را با کمک پوشش راداری ناوهای آمریکا به‌عملیات بپردازند.)

ریچارد نیکسون در سال 1972 در سفری به ایران داشت. شاه ایران در خواست سلاحی برای مقابله با هواپیمای میگ 25 شوروی کرد که هر از چند گاهی برای عملیات شناسایی وارد آسمان ایران می‌شدند. ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا دو جنگنده اف-15 ایگل و اف-14 تام‌کت را به ایران پیشنهاد داد. محمد رضا پهلوی نیز اف-14 را برای نیروی هوایی ایران انتخاب کرد. دولت ایالات متحده در سال 1973 با فروش این هواپیما به ایران موافقت کرد. شرکت گرومن معتقد بود این جنگنده هرآن‌چیزی که برای نابودی یک میگ لازم است، با خود همراه دارد. گرومن نام این جنگنده را قاتل میگ نهاده بود.^[3] ایران در سال 1974 قراردادی را با شرکت آمریکایی گرومن منعقد کرد و طبق این قرارداد گرومن موظف به تولید 80 فروند جنگنده? اف-14 تام‌کت و تحویل آن در دو سری، سری اول 30 فروند و سری دوم 50 فروند از این جنگنده به ایران شد. ایران متعهد شد بابت هر خرید هر جنگنده مبلغ 30 میلیون دلار یعنی 5 میلیون دلار بیش از قیمت فروش این جنگنده به نیروی دریایی آمریکا به شرکت گرومن پرداخت نماید.^[5] سرانجام اولین تامکت تولید شده توسط گرومن در تاریخ 30 ژانویه 1976 تحویل نیروی هوایی ایران شد. این جنگنده در کارخانه گرومن در کالورتون نیویورک تولید شده بود. این کارخانه در هر ماه دو فروند از جنگنده‌های سفارش شده را از خط تولید خارج می‌کرد.^[6]

دولت وقت سفارش خرید 714 موشک فینیکس را نیز به آمریکا داد که تا زمان انقلاب 1357 284 فروند از آنها به ایران تحویل داده شده بود. بعد از انقلاب، دولت ایران این سفارش را لغو کرد.^[2]

در حدود 120 خلبان و 80 کمک خلبان نیز دوره‌های آموزشی تخصصی این جنگنده را در پایگاه هوایی اندروز(به انگلیسی: Joint Base Andrews Naval Air Facility) در مریلند و پایگاه هوایی نس میرمار(به انگلیسی: Marine Corps Air Station Miramar) در کالیفرنیا و پایگاه هوایی نس اوشینا(به انگلیسی: Naval Air Station Oceana) در ویرجینیا با نمرات ممتاز سپری کردند.^[3] سرانجام اولین واحدهای عملیاتی این جنگنده در تابستان 1977 آماده فعالیت شدند. بعد از پیروزی انقلاب، آمریکا از تحویل دادن آخرین جنگنده خودداری ورزید.^[7] این جنگنده جهت امور آموزشی به نیروی دریایی آمریکا تحویل داده شد.^[8] جنگنده‌های تحویل شده به ایران از شماره 3-6001 تا شماره 3-6079 سریال‌بندی شدند.

تامکت‌های ایران برای فرود در باند زمینی تغییر یافته‌اند در حالیکه تامکت‌های آمریکایی برای فرود بر عرشه ناو هواپیمابر ساخته شده بودند. تعدادی از سیستم‌های ناوبری این هواپیما نیز حذف شد.

در ماه اوت سال 1977 نیروی هوایی شاهنشاهی ایران ایران یک فروند هواپیمای جاسوسی بدون خلبان شوروی را مورد اصابت موشک فونیکس قرار داد. با این اخطار شوروی به پرواز جنگنده‌های جاسوسی فاکس بت خود بر فراز آسمان ایران پس از 20 سال پایان داد.