شاهنشاهی هخامنشی
شاهنشاهی
→   →   →   → 550-330 پیش از میلاد ←
پرچم کورش بزرگ
قلمرو هخامنشیان در دوران اوج خود
پایتخت	پاسارگاد, هگمتانه, تخت جمشید, شوش, بابل
زبان‌(ها)	پارسی باستان آرامی عیلامی اکدی[1]
دین	زرتشتی
دولت	شاهنشاهی
پادشاه وزیر اعظم: پوران
- 559-529 پیش از میلاد (نخستین)	کورش بزرگ
- 336-330 پیش از میلاد (انجامین)	داریوش سوم
دوره تاریخی	تاریخ باستان
- تأسیس	550 پیش از میلاد
- آغاز ساخت تخت جمشید	515 پیش از میلاد
- گشودن مصر به دست کمبوجیه دوم	525 پیش از میلاد
- جنگ‌های ایران و یونان	498-448 پیش از میلاد
- فتح امپراتوری هخامنشی به دست اسکندر مقدونی	330 پیش از میلاد
- کشته شدن داریوش سوم به دست بسوس	330 پیش از میلاد
یکا پول	دریک و سیگلوی(شگل)
امروزه بخشی از	کشورهای کنونی[نمایش]

تاریخ ایران

همچنین بخوانید: شاهان ایران · گاهشمار تاریخ ایران

[نمایش]پیش از آریایی‌ها [نمایش]پیش از اسلام [نمایش]ایران در دوران خلافت [نمایش]ایران پس از اسلام [نمایش]ایران در دوره ترکان [نمایش]ایران در دوره مغول [نمایش]ایران در دوران ملوک‌الطوایفی [نمایش]حکومت‌های ملی نمایش • بحث • ویرایش

هخامنشیان (330 - 550 پیش از میلاد) نام دودمانی پادشاهی در ایران پیش از اسلام است. پادشاهان این دودمان از پارسیان بودند و تبار خود را به «هخامنش» می‌رساندند که سرکرده? خاندان پاسارگاد از خاندان‌های پارسیان بوده‌است.

هخامنشیان، در آغاز پادشاهان بومی پارس و سپس انشان بودند ولی با شکستی که کوروش بزرگ بر ایشتوویگو واپسین پادشاه ماد وارد آورد و سپس گرفتن لیدیه و بابل، پادشاهی هخامنشیان تبدیل به شاهنشاهی بزرگی شد. از این رو کوروش بزرگ را بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی می‌دانند.

به پادشاهی رسیدن پارسی‌ها و دودمان هخامنشی یکی از رخدادهای برجسته? تاریخ باستان است. اینان دولتی ساختند که دنیای باستان را به استثنای دو سوم یونان زیر فرمان خود در آورد. شاهنشاهی هخامنشی را نخستین امپراتوری تاریخ جهان می‌دانند. پذیرش و بردباری دینی از ویژگی‌های شاهنشاهی هخامنشی به شمار می‌رفت.^[3]

خاویر آلوارز عیلام شناس معتقد است که آثار و نقش‌برجسته‌های موجود نشان می‌دهد که هخامنشیان هنر خود را در بخش معماری و نقش‌برجسته از عیلامی‌ها آموخته‌اند. ^[4]

کشور و سرزمین

سرستون گاو دوسر کاخ آپادانا شوش، کاخ داریوش بزرگ

پارس‌ها مردمانی از نژاد آریایی هستند که از حدود سه هزار سال پیش به فلات ایران آمده‌اند. پارسیان باستان آنان از قوم آریایی پارس یا پارسواش بودند که در سنگ‌نوشته‌های آشوری از سده نهم پیش از زادروز مسیح، نام آنان دیده می‌شود. پارس‌ها هم‌زمان با مادها به بخش‌های باختری ایران سرازیر شدند و پیرامون دریاچه ارومیه و کرمانشاهان جای گرفتند. با ناتوانی دولت ایلام، نفوذ خاندان پارس به خوزستان و بخش‌های مرکزی فلات ایران گسترش یافت.

برای نخستین بار در سالنامه‌های آشوری سلمانسر سوم در سال 837 پ. م، نام خاندان «پارسوا» در جنوب و جنوب باختری دریاچه ارومیه برده شده‌است. برخی از پژوهش‌گران مانند راولین‌سن بر این ایده هستند که مردم پارسواش همان پارسی‌ها بوده‌اند. تصور می‌شود خاندان‌های پارسی پیش از این که از میان دره‌های کوه‌های زاگرس به سوی جنوب و جنوب خاوری ایران بروند، در این سرزمین، ایست کوتاهی نمودند و در حدود 700 سال پیش از زادروز در بخش پارسوماش، روی دامنه‌های کوه‌های بختیاری در جنوب خاوری شوش در سرزمینی که بخشی از کشور ایلام بود، جای گرفتند. از سنگ‌نوشته‌های آشوری چنین بر می‌آید که در زمان شلمنسر (713-721 پ. م) تا زمان پادشاهی آسارهادون (663 پ. م)، پادشاهان یا فرمانروایان پارسوا، پیرو آشور بوده‌اند. پس از آن در زمان فرورتیش (632-655 پ. م) پادشاهی ماد به پارس چیرگی یافت و این دولت را پیرو دولت ماد نمود.