تیرانازاروس رکس ( شاه مارمولک خونخوار) ، از معروف ترین انواع دایناسورها است . این دایناسور حدود 90 تا 67 میلیون سال قبل می زیسته است. اندازه او در حال ایستاده به بلندی 4 تا 6 متر و بطول 12 متر و به وزن 5 تن ( 5000 کیلوگرم ) بوده است . طول جمجمه این جانور 5/1 متر بوده و دارای دست های بسیار کوتاه (1 متر) که به دو انگشت ختم می شده است . دهان این دایناسور دارای آرواره 2/1 متری پر از دندان های وحشتناک و تیز به طول 15 تا 35 سانتیمتر بوده که مثل خنجری کوچک عمل می کرده است و می توانسته در هر گاز 230 کیلوگرم گوشت را از بدن شکار خود جدا کند
تی-رکس مخوف بدون شک معروف ترین دایناسور جهان است. اما این درنده شش تنی و 14 متری نسبت به سایر انواع دایناسورها خیلی دیر پا به عرصه حیات گذاشت.
سر و کله تی-رکس تقریبا 70 میلیون سال قبل، کوتاه زمانی پیش از آنکه برخورد یک شهاب سنگ عظیم تمامی خزندگان عظیم الجثه را محو و نابود کند، در زمین پیدا شد.تاکنون پرسش های زیادی درباره اصل و نسب واقعی تی-رکس وجود داشته است. اما گویی گوانلانگ ووچای پاسخ هایی در این مورد به دست می دهد.
دیرین شناسان تا چندین سال تصور میکردند تی. رکس ها (تیرانوزوروس رکس) که در مناطقی که امروز کانادا و آمریکا در آن هست، زندگی میکرده اند، سلطان گوشتخواران بوده اند. اما کشف جایگانوتوزوروس (Giganotosaurus) در آمریکای جنوبی، تی رکس را از نظر جثه در مقام پایین تری قرار داد. ( تی رکسها احتمالا با هوشتر بوده اند زیرا مغزشان حدود 50 درصد بزرگتر از جایگانتو ها بوده است.)
دیرینه شناسان آمریکایى نشان داده اند که تى رکس جثه عظیم خود را طى فرایند رشد جهشى و طى زمان اندک 4 سال به دست مى آورده است. این دانشمندان با مطالعه مقاطع استخوان این موجودات و شمارش حلقه هاى رشد سالانه با تخمین سن 20 نمونه فسیلى از تى رکس نشان داده اند که این موجودات با افزودن روزانه 2 کیلوگرم به وزن خود در بین سنین 14 تا 18 سالگى پیش از ورود به کهنسالى جثه تنومند خود را تکمیل مى کرده اند. البته تیرانوسوروس ها هر چند سریع رشد مى کرده اند ولى برخلاف خزندگان امروزى عمر طولانى نداشته اند چرا که براساس این مطالعات کهنسال ترین فرد این خانواده که نمونه معروف به سو (Sue) است تنها 28 سال زندگى کرده است.
اینکه چگونه این دایناسورهای خوفناک در نهایت بر خشکی ها حاکم شدند سوالی است که کارشناسان به کشف آن امید بسته اند.

سایر مشخصات:
نام علمی : Tie-RAN-uh-sore-us rex
طول:12 meters
ارتفاع:3.6 meters
وزن:5,000 تا 7,000 kg
میانگین عمر:28 سال
زمان زندگی:99 تا 65.5 میلیون سال پیش

تریسراتوپوس ( سه شاخ وحشتناک ) در حدود 72 تا 65 میلیون سال قبل زندگی می کرد. این دایناسور به خاطر بدن مسلح مرکب از سه شاخ بزرگ و تاجی بسیار بزرگ دور تا دور گردن به آسانی شناخته می شود. تریسراتوپوس بالغ طولی به اندازه 9 متر و بلندی 5/2 متر در شانه ها و وزنی حدود 7000 کیلوگرم داشته است.علاوه بر هیکل بزرگ وپاهای کلفت پر قدرت و وزن 8 تنی ، این حیوان دارای دو شاخ تهدید کننده در بالای چشمان ، و شاخی بر روی بینی و سپری استخوانی بر دور تا دور گردن بوده که او را در مقابل خطرات یاری میکرده است . این حیوان گیاه خوار بوده و هر یک از آرواره ها ی این حیوان از 35 دندان تشکیل شده . این دایناسور در دوران Cretaceous می زیسته و از مهمترین دشمنان آن Tyrannosaurus بوده است .
مقایسه قد ترسراتوپس با انسان
نام علمی:TRI-SAIR-uh-tops
طول:7.9 تا 9 meters
ارتفاع:2.9 تا 3 meters
وزن:7,000 تا 8,000 kg
میانگین عمر:66 تا 150 سال
زمان زندگی:72 میلیون سال پیش

آلکتروزاروس(به معنی سوسمار آلکترا)، یک دایناسور گوشتخوار بزرگ ودوپا بود که در زمان کرتاسه پایانی، حدود 98 تا 88 میلیون سال پیش می زیست. این دایناسور ترو پودی بود که از خویشاوندان آرکس بود، اما بازوها وپنجه هایی بزرگتر وآرواره ای بسیارطویل تر همراه با دندانهای زیادی ذاشت. برخلاف بسیاری از تیرانو زاریدها جمجمه این دایناسور در قسمت فوقانی صاف بود. این دایناسور حدود 30-25 فوت (9-8متر) طول و5/1 تن وزن داشت. آلکتروزاروس پاهایی قدرتمند، بازوهایی کوچک ودمی نوک تیز و سفت داشت. اسکلت ناقص این دایناسور در صحرای گبی در مغولستان یافت شده است. آلکتروزاروس توسط گیلمور در سال 1993 نام گذاری شد. گونه خاص این جنس آلکتروزاروس اولسنی نام دارد.

نام علمی:آ- لک- ترو- زار- وس / A-LEC-TRO-SAUR-US
طول:8 متر
وزن:5,000 kg
زمان زندگی:74 میلیون سال پیش

خصوصیات دایناسورها

خزندگان کوچک اولیه بدن و دم دراز و 4 اندام کوتاه و 5 انگشت داشتند. به جز شکل عمومی ویژگیهای کلی دیگر عبارتند از:

• افزایش اندازه به نسبتهای بسیار بزرگ در برونتوزورها.
• بوجود آمدن جوشن و سلاح دفاعی از جمله صفات پوستی و شاخها و یا خارهای سر در بعضی دینوزرها.
• ساختمان سبک به منظور دویدن تند با 4 یا 2 پا در سایر دینوزرها.
• سازش با پرواز بوسیله افزودن شدن درازای اندام پیشین و دم و تکامل پرده‌های پرشی پوست در پتروداکتیلها.
• سازش شدید پوست با زندگی آبی به کمک پاهای بالشتک مانند و بدن دوکی شکل در ایکتیوزرها.

ویژگیهای دایناسورهای مهم

درازای برانتوزروس و براکیوزروس به ترتیب 22.5 و 24 متر و دیپلودوسلامح تا 27.5 متر بوده و اینها بزرگترین جانورانی هستند که تاکنون شناخته شده‌اند. وزن تخمینی آنها 25 تا 35 تن بوده و روزانه بیش از 250 کیلوگرم غذا می‌خوردند. استگوزروس یک رشته صفحات استخوانی بسیار بزرگی در درازای یک خط برجسته پشت داشته است که از گردن تا انتهای دم امتداد می‌یافت. در تری سراتوپس جمجمه‌ای وجود داشته که از لحاظ اندازه و وزن بجز والان کنونی در جانوران دیگر به ندرت دیده می‌شد.

بخشهای قابل ذکر جمجمه عبارت بودند از یک نوک (منقار) تیز و بران در آرواره بالا یک شاخ کوتاه و کلفت روی بینی و یک جفت شاخ دراز و نوک تیز و متوجه به پیش در قله سر. بسیاری از این خزندگان در روی 4 پا راه می‌رفتند و عده‌ای دیگر مانند کانگورو می‌توانستند روی پاهای پشتی به ایستند. جوشن یا زره و خارها و شاخهای دفاعی را منحصرا از ویژگیهای نمونه‌های گیاهخوار می‌دانند. مغز دینوزرهای بسیار بزرگ از نظر تناسب کوچک بوده مثلا مغز تری سراتوپس 10 تنی فقط 906 گرم وزن داشته است.

وزن مغز استگوزروس 18 پایی بیش از 70 گرم نبوده است. خزندگان پرنده پتروداکتیلها ساختمان سبک وزنی داشته اند. سر این جانور دراز و انگشت پنجم آنها بلند شده بوده است. اندامهای پسین و قاعده دم پرده پرواز را تقریبا شبیه به آنچه که در خفاشهای امروزی دیده می‌شود تقویت و حمایت می‌کرده است. در یکی از این اشکال پترانودون فاصله بین دو سر پرده پرواز 7.5 متر درازا داشته است. ایکتیوروزهای دریایی شبیه وال بوده و یک پرده دمی بزرگ و 4 اندام بالتشک مانند (به جای دو اندام) داشته‌اند که برای شنا بکار می‌رفتند.

خزندگان دوره مزوزوئیک از گونه‌های علفخوار و گوشتخوار تشکیل می‌شدند. لانه‌های تخم دینوزور که در مغولستان کشف شده است ثابت می‌کند که بعضی از این خزندگان قدیم مانند اخلافشان تخم‌گذار بوده اند. بقایای خزندگان سنگواره در همه قاره‌ها به خز نواحی مجاور قطب جنوب پیدا شده‌اند و در بعضی از صخره‌های ایالات غربی بویژه در ویومینگ ، یوتا و کولورادو فراوان می‌باشند. بسیاری از گونه‌ها را امروز اسکلتهای کامل و بیشمار آنها را از زمین بیرون آورده و پس از بررسی در موزه‌ها بر پا داشته‌اند به خوبی می‌شناسیم.

دایناسورهای گوشتخوار

این دایناسورها بر روی دو پای عقبی خود حرکت می‌کردند. برخی نظیر تری نازا روس بدنی سنگین و پاهای قدرتمندی داشتند. آنها از چنگالها و دندانهای تیز برای کشتن دایناسورهای گیاه خوار استفاده می‌کردند. بعضی دایناسورها نظیر دینونی چوس کوچکتر ، سبکتر و سریعتر بودند. آنها دایناسورهای گیاه خوار ، پستانداران و حشرات را می‌خوردند. این شکارچیان چابک برای غلبه بر شکارخود به صورت گروهی شکار می‌کردند . دینونی چوس دارای پنجه‌ها و چنگالهای بهم پیچیده‌ای بود که طی شکار برای دریدن طعمه به سمت جلو به حرکت در می‌آمد.

دایناسورها بین 65 تا 230 میلیون سال پیش بر روی زمین زندگی می‌‌کردند.
دایناسورها برخلاف دیگر خزندگان نظیر مارمولکها، پاهای بلند و کشیده‌ای داشتند که آنها را قادرمی ساخت بدن خود را از سطح زمین بالا نگه‌دارند. آنها به سهولت بر روی زمین حرکت می‌‌کردند و برخی نبز به خوبی می‌‌دویدند. دایناسورها گونه‌های متنوعی از قبیل، گیاه خواران غول پیکر به طول 27 متر (90 پا)و گوشتخواران سریع السیرکه بعضا" کوتاه تر از 5/1 متر (5 پا) بودند را شامل می‌‌شدند.

برخی از دایناسورهای گیاه خوار، دارای دندانهایی برای جویدن و خرد کردن غذا به قطعات کوچک جهت بلعیدن و هضم کردن بودند. با این وجود دایناسورهای گیاهخوار غول پیکر نظیر دیپلودوسلامح، دندان نداشته در عوض به همراه غذا سنگهایی را نیز می‌‌بلعیدند تا در شکم آنها گیاهان را آسیاب کنند.

اسکلت تریسراتوپس

دیگر مناطقی که گفته می‌شود روزگاری در آنها دایناسور ها به میزان زیاد زندگی می‌‌کردند شامل مصر، مغولستان، آمریکا و آرژانتین می‌شود. هم اکنون این جزیره به طور روزانه شاهد صدها دانشمندی است که از گوشه و کنار اروپا به آنجا سفر می‌کنند تا اطلاعات بیشتری را در مورد دایناسور ها دریابند. تا کنون مسئولین موفق شده‌اند بقایای فراوانی از دنیای ماقبل تاریخ را در این جزیره کشف کنند و به این وسیله نقاط تاریک فراوانی را از گذشته‌های دور روشن نمایند.

بزرگ‌ترین دایناسور
دیرین‌شناسان در گذشته تصور می‌کرده‌اند بزرگ‌ترین دایناسور گوشتخوار، دایناسور موسوم به تی رکس ویا دایناسورهای گوشتخوار دیگری که تا حدودی از تی رکس بزرگ‌تر یا کوچک‌تر بوده‌اند، می‌‌باشند. اما اکنون بر این باورند که جد اعلای همه این دایناسورهای گوشتخوار، دایناسور عظیم الجثه‌ای بوده که ابعاد بدنش به مراتب بزرگ‌تر از تی رکس و دیگر دایناسورهای گوشتخوار بوده است.
دایناسور تازه کشف شده که آرواره‌ای دراز و پشتی قوز کرده دارد اسپینوسوروس ? Spinosaurus?نامگذاری شده‌است.
بررسی فسیلهای مربوط به این دایناسور نشان می‌دهد طول بدن این جانور به ? 17?متر بالغ می‌شده و دستهای آن به مراتب قدرتمندتر و بلندتر از دستهای اخلافش نظیر تی رکس T-rex بوده است.
تا ده سال پیش دیرین شناسان بر این باور بودند که تی رکس بزرگ‌ترین دایناسور گوشتخوار بوده‌است.از میان ? 30?نمونه فسیل این دایناسور که تاکنون کشف شده بزرگ‌ترین آن که در موزه تاریخ طبیعی شیکاگو نگاهداری می‌شود ?12/8? متر طول دارد و محاسبات نشان می‌دهد که وزن بدن آن به ? 6/4?تن می‌رسد. این دایناسور در حدود ? 67?میلیون سال قبل می‌زیسته.
چند سال قبل دیرین شناسان به نمونه‌ای از یک دایناسور گوشتخوار برخورد کردند که از تی‌رکس‌ها بزرگ‌تر بودند. برای این دایناسورها نام "جیگانتوسوروس" انتخاب شد و بازسازی فسیلهای برجای مانده از این نوع جدید نشان داد که طول قامت آنها به ? 13/7?متر بالغ می‌شده است.
این نوع دایناسورها ? 100?میلیون سال قبل در آمریکای جنوبی زندگی می‌کردند.
هم‌زمان با این نوع دایناسورها دو نوع دایناسور گوشتخوار دیگر در دو قاره دیگر حضور داشتند. دایناسوری که اندکی کوچک‌تر بود موسوم به کارکارودانتو سوروس در افریقا زندگی می‌کرد و دایناسور دیگری به نام آکناتوسوروس که در آمریکای شمالی می‌زیست.
این هر سه دایناسور از اخلاف دایناسوری موسوم به آلوسوروس بوده‌اند که بین ? 9?تا ? 12?متر طول داشت و حدود ? 150?میلیون سال قبل در آمریکای شمالی زندگی می‌کرد.
اما اسپینوسوروس جد اعلای همه این دایناسورها به شمار می‌آید. نخستین نمونه‌های فسیل این جانور در سال ? 1912?به وسیله یک دیرین شناس آلمانی به نام ارنست استرومر کشف شد. وی نشان داد که این دایناسور پوزه‌ای دراز و بر روی ستون فقراتش تیغه‌های بلند استخوانی قرار داشته است. اما همه تحقیقات جامع این پژوهشگر که در موزه مونیخ نگاهداری می‌شد در هنگام بمباران این شهر به وسیله متفقین در سال ? 1944?به کلی نابود شد.
از آن زمان تاکنون همه آنچه که در مورد دایناسورها کشف شده مربوط به دایناسورهای کوچک‌تر بوده و در مواردی نیز نمونه‌های پراکنده‌ای از استخوانهای اسپینوسوروس نیز به دست آمده است.
اما اکنون بررسی دوباره دو استخوان برجای مانده از اسپینوسوروس مشخص ساخته که نتایجی که در گذشته در مورد این دایناسور به دست آمده بود دقیق بوده است.

اسپینوسوروس همراه با کارکارودانتو سوروس در حدود ? 100?میلیون سال قبل در افریقا زندگی می‌کرده و همانند تی رکس و جیاگونتوسوروس بر روی دو پا حرکت می‌کرده است. پرندگان کنونی از اخلاف همین دایناسورها هستند. اسپینوسوروس‌ها دهانی شبیه سوسمارها داشته‌اند و شکار را با حرکت اره‌ای دندانهای خود از پا در می‌آورده‌اند. شواهد موجود حکایت از آن دارد که این دایناسورها بیشتر از ماهی ها تغذیه می‌کرده‌اند و بازوهای این دایناسورها از قدرت کافی برای شکار کردن برخوردار بوده است. این ویژگیها با ویژگیهای تی رکس و جیاگونتوسوروس تفاوت دارد.
دستهای این دو دایناسور کوچک بود. دندانهای تی رکس نیز به جای حرکت اره مانند به صورت پتک وار و پرسی شکار را بین دندان و فک خرد می‌کرده است.
جیاگونتو سوروسها دارای جمجمه کشیده‌تری بوده‌اند و دندانه‌های تیغه مانند آنها گوشت شکار را قطعه قطعه می‌کرده است